مطالبه سهم‌الشرکه؛ راهکارهای حقوقی برای شرکا در شرکت‌ها
شرکت‌های تجاری و مدنی بر پایه آورده‌های مالی یا غیرمالی شرکا شکل می‌گیرند. هر شریک متناسب با سهمی که در شرکت دارد، در سود و زیان شریک بوده و حقوقی برای او در نظر گرفته می‌شود. یکی از مهم‌ترین این حقوق، حق مطالبه سهم‌الشرکه است. سهم‌الشرکه در واقع همان آورده شریک است که در سرمایه شرکت منظور می‌شود. اما گاهی به دلایل مختلف، شریک نیاز پیدا می‌کند سهم خود را مطالبه کند یا در نتیجه خروج از شرکت یا انحلال، حق قانونی خود را دریافت نماید.
مطالبه سهم‌الشرکه از مهم‌ترین موضوعات در حقوق شرکت‌هاست و در صورت عدم رعایت آن می‌تواند اختلافات و دعاوی جدی میان شرکا ایجاد کند. در این مقاله، به طور جامع به تعریف سهم‌الشرکه، شرایط مطالبه آن، راه‌های قانونی، موانع و نقش وکیل در این فرآیند می‌پردازیم.
سهم‌الشرکه چیست؟
سهم‌الشرکه عبارت است از آورده‌ای که هر شریک برای تشکیل شرکت در اختیار آن قرار می‌دهد. این آورده ممکن است:
وجه نقد باشد؛
مال غیرنقدی مانند ملک، زمین یا تجهیزات باشد؛
یا حتی آورده غیرمالی مانند مهارت و تخصص در برخی شرکت‌های مدنی.
سهم‌الشرکه به منزله حق مالکیت شریک در سرمایه شرکت است و به او این امکان را می‌دهد که در سود و زیان شرکت سهیم شود.
تمایز سهم‌الشرکه با سهام
درک تفاوت میان سهم‌الشرکه و سهام اهمیت زیادی دارد:
سهام در شرکت‌های سهامی تعریف می‌شود و قابل نقل و انتقال در بازار سرمایه است.
سهم‌الشرکه بیشتر در شرکت‌های اشخاص (مانند شرکت با مسئولیت محدود یا تضامنی) مطرح است و انتقال آن به سادگی امکان‌پذیر نیست و نیازمند رضایت سایر شرکا یا تشریفات قانونی است.
بنابراین، دعوای مطالبه سهم‌الشرکه بیشتر در شرکت‌های غیرسهامی دیده می‌شود.
موارد ایجاد حق مطالبه سهم‌الشرکه
مطالبه سهم‌الشرکه ممکن است در شرایط مختلفی مطرح شود، از جمله:
خروج شریک از شرکت
اگر یکی از شرکا تصمیم به خروج از شرکت بگیرد، باید سهم خود را دریافت کند. البته این امر بسته به نوع شرکت و اساسنامه، شرایط خاصی دارد.انحلال شرکت
پس از انحلال، دارایی شرکت میان شرکا تقسیم می‌شود و هر شریک حق دارد سهم‌الشرکه خود را مطالبه کند.فسخ قرارداد شرکت
در صورتی که قرارداد شرکت به دلایل قانونی فسخ شود، شرکا می‌توانند آورده‌های خود را بازپس گیرند.عدم ایفای تعهدات توسط سایر شرکا
اگر شریک یا شرکایی تعهدات خود را انجام ندهند، شریک زیان‌دیده می‌تواند تقاضای خروج و مطالبه سهم‌الشرکه نماید.
مبانی قانونی مطالبه سهم‌الشرکه
قانون تجارت و قانون مدنی به وضوح حقوق شرکا در شرکت‌ها را مشخص کرده‌اند. بر اساس این قوانین:
هیچ شریکی نمی‌تواند بدون رضایت سایر شرکا، سهم‌الشرکه خود را به غیر منتقل کند (مگر در مواردی که قانون اجازه داده است).
در صورت انحلال شرکت، پس از پرداخت بدهی‌ها، سهم‌الشرکه به شرکا مسترد می‌شود.
در شرکت با مسئولیت محدود، شریک می‌تواند سهم خود را با رعایت شرایط قانونی مطالبه کند.
این مواد قانونی به شرکا این اطمینان را می‌دهد که آورده آن‌ها در شرکت حفظ شده و در شرایط لازم قابل مطالبه است.
فرآیند مطالبه سهم‌الشرکه
۱. مذاکره و توافق دوستانه
در بسیاری از موارد، بهتر است شریک ابتدا موضوع را با سایر شرکا یا مدیران شرکت مطرح کرده و از طریق توافق، سهم خود را دریافت کند.
۲. ارسال اظهارنامه رسمی
اگر توافق حاصل نشود، شریک می‌تواند با ارسال اظهارنامه رسمی به شرکت یا سایر شرکا، مطالبه سهم‌الشرکه را مطرح کند. اظهارنامه یک سند حقوقی محسوب می‌شود که در صورت بروز دعوا، اهمیت زیادی دارد.
۳. طرح دعوا در دادگاه
در صورت بی‌نتیجه ماندن مذاکرات، شریک حق دارد با تقدیم دادخواست به دادگاه حقوقی، سهم‌الشرکه خود را مطالبه کند. دادگاه پس از بررسی قرارداد شرکت، اساسنامه و مدارک دیگر، رأی مقتضی صادر خواهد کرد.
۴. اجرای حکم دادگاه
در نهایت، پس از صدور حکم، شریک می‌تواند از طریق اجرای احکام، اموال شرکت یا دارایی‌های مربوط را توقیف و سهم خود را دریافت نماید.
مدارک لازم برای مطالبه سهم‌الشرکه
برای موفقیت در دعوای مطالبه سهم‌الشرکه، وجود مدارک کافی بسیار مهم است. این مدارک عبارت‌اند از:
قرارداد یا اساسنامه شرکت؛
مدارک ثبت شرکت در اداره ثبت شرکت‌ها؛
اسناد مربوط به آورده هر شریک؛
اظهارنامه یا مکاتبات رسمی با سایر شرکا؛
مدارک هویتی و اثبات سمت شراکت.
چالش‌های حقوقی مطالبه سهم‌الشرکه
در عمل، دعاوی مرتبط با سهم‌الشرکه ممکن است با مشکلاتی روبه‌رو شود:
اختلاف میان شرکا در تعیین میزان آورده؛
مقاومت سایر شرکا در پرداخت سهم‌الشرکه؛
انتقال غیرقانونی سهم‌الشرکه بدون رضایت شرکا؛
پیچیدگی در محاسبه ارزش سهم‌الشرکه به‌ویژه در آورده‌های غیرنقدی.
این چالش‌ها ضرورت حضور وکیل متخصص را دوچندان می‌کند.
نقش وکیل در دعاوی مطالبه سهم‌الشرکه
یک وکیل متخصص در حقوق شرکت‌ها می‌تواند:
مدارک لازم را جمع‌آوری و تنظیم کند؛
دادخواست و لوایح دفاعی را به‌درستی ارائه نماید؛
از حقوق شریک در برابر اقدامات غیرقانونی سایر شرکا دفاع کند؛
روند دادرسی را تسریع بخشد.
بنابراین، استفاده از خدمات وکیل در این دعاوی، بهترین راهکار برای تضمین حقوق شرکا است.
راهکارهای پیشگیری از اختلافات مربوط به سهم‌الشرکه
برای جلوگیری از بروز اختلاف در آینده، شرکا باید هنگام تأسیس شرکت یا عقد قرارداد به موارد زیر توجه ویژه داشته باشند:
تنظیم دقیق اساسنامه یا قرارداد شرکت؛
مشخص کردن میزان و نوع آورده هر شریک؛
تعیین شرایط خروج شرکا از شرکت؛
پیش‌بینی مکانیزم حل اختلاف (مانند داوری یا میانجی‌گری).
این تدابیر می‌تواند از بسیاری از مشکلات و دعاوی آتی جلوگیری کند.
جمع‌بندی
مطالبه سهم‌الشرکه یکی از مهم‌ترین حقوق شرکا در شرکت‌هاست که ممکن است در نتیجه خروج، انحلال یا فسخ قرارداد مطرح شود. این حق بر مبنای قوانین تجارت و مدنی به رسمیت شناخته شده و شرکا می‌توانند با مراجعه به دادگاه، آورده خود را بازپس گیرند. اما پیچیدگی‌های حقوقی این موضوع ایجاب می‌کند که شرکا آگاهانه عمل کرده و از وکلای متخصص بهره‌مند شوند.
معرفی موسسه حقوقی عدالت دانان
در صورتی که شما یا اطرافیانتان با موضوع مطالبه سهم‌الشرکه مواجه شده‌اید، بهره‌مندی از خدمات تخصصی حقوقی می‌تواند از بروز مشکلات و اتلاف وقت جلوگیری کند. موسسه حقوقی عدالت دانان با در اختیار داشتن تیمی از وکلای مجرب در زمینه حقوق شرکت‌ها و دعاوی تجاری، آماده ارائه مشاوره و خدمات حقوقی در زمینه مطالبه سهم‌الشرکه، اختلافات میان شرکا، تنظیم قراردادهای مشارکت و سایر موضوعات مرتبط است.
برای آشنایی بیشتر و دریافت خدمات، می‌توانید به وب‌سایت رسمی موسسه به نشانی edalatdanan.com مراجعه کنید.