راهنمای واخواهی رأی غیابی و مدارک لازم برای ثبت واخواهی
در نظام قضایی ایران، دادرسی به صورت حضوری انجام می‌شود و اصل بر آن است که طرفین دعوا در جلسات دادگاه حاضر شده و از حقوق خود دفاع کنند. با این حال، در برخی موارد، به دلایل مختلف ممکن است یکی از طرفین (معمولاً خوانده) در جلسه دادگاه حاضر نشود. در این شرایط، دادگاه می‌تواند به صورت غیابی رأی صادر کند.
حال اگر شخصی که رأی غیابی علیه او صادر شده، به رأی اعتراض داشته باشد، راهکار قانونی‌ای برای او وجود دارد که به آن واخواهی می‌گویند. در این مقاله، ابتدا مفهوم رأی غیابی و واخواهی را بررسی می‌کنیم، سپس به صورت مفصل مدارک و مراحل لازم برای ثبت دادخواست واخواهی را شرح می‌دهیم.
رأی غیابی چیست؟
تعریف رأی غیابی
رأی غیابی به رایی گفته می‌شود که در غیاب خوانده (یا فردی که دعوا علیه او مطرح شده) صادر می‌گردد. یعنی خوانده به دلایلی در جلسه دادرسی حاضر نشده و لایحه دفاعیه هم ارسال نکرده است. در چنین شرایطی، دادگاه بدون حضور او تصمیم می‌گیرد و رأی صادر می‌کند.
شرایط صدور رأی غیابی
براساس قانون آیین دادرسی مدنی، برای اینکه رأی دادگاه غیابی محسوب شود، باید شرایط زیر وجود داشته باشد:
عدم حضور خوانده در جلسه دادگاه: خوانده (یا وکیل او) در هیچ‌کدام از جلسات دادرسی حاضر نشده باشد.
عدم ارائه لایحه دفاعیه: خوانده پیش از تشکیل جلسه نیز دفاعیه‌ای ارسال نکرده باشد.
ابلاغ صحیح: ابلاغ وقت دادرسی به صورت قانونی انجام شده و به اطلاع خوانده رسیده باشد (ابلاغ واقعی یا قانونی معتبر).
غیبت غیرموجه: دادگاه غیبت را بدون عذر موجه بداند.
در این حالت، رأی صادره «غیابی» تلقی می‌شود و قابل واخواهی است.
واخواهی چیست؟
تعریف واخواهی
واخواهی به اعتراض خوانده‌ای گفته می‌شود که رأی دادگاه در غیاب او صادر شده باشد. این فرد می‌تواند در مهلت قانونی، به رأی صادر شده اعتراض کند و از دادگاه بخواهد که پرونده را مجدداً بررسی کند، این‌بار با حضور خودش.
واخواهی نوعی فرصت دفاع ثانویه است که قانون‌گذار برای رعایت عدالت در نظر گرفته است. به عبارت دیگر، اگر فردی به هر دلیلی نتوانسته از خودش دفاع کند و حکم علیه‌اش صادر شده، می‌تواند از طریق واخواهی، امکان دفاع را به‌دست آورد.
تفاوت واخواهی با تجدیدنظرخواهی
واخواهی با تجدیدنظر متفاوت است:
| ویژگی | واخواهی | تجدیدنظرخواهی |
|---|---|---|
| موضوع | رأی غیابی | رأی حضوری یا قطعی |
| درخواست‌کننده | فقط خوانده | هر یک از طرفین دعوا |
| مرجع رسیدگی | همان دادگاه صادرکننده رأی | دادگاه تجدیدنظر استان |
| هدف | بررسی مجدد پرونده با حضور واخواه | بررسی صحت و قانونی بودن رأی اولیه |
مهلت واخواهی رأی غیابی
براساس ماده ۳۰۶ قانون آیین دادرسی مدنی، مهلت واخواهی به شرح زیر است:
برای افراد مقیم ایران: ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رأی
برای افراد مقیم خارج از کشور: ۲ ماه از تاریخ ابلاغ رأی
توجه داشته باشید که اگر رأی به صورت ابلاغ واقعی (یعنی شخصاً به فرد تحویل داده شده) باشد، این مهلت از همان روز شروع می‌شود. اما اگر ابلاغ به صورت قانونی یا الصاقی باشد، فرد می‌تواند ادعا کند که از رأی اطلاعی نداشته، که ممکن است مورد بررسی قرار گیرد.
مراحل واخواهی رأی غیابی
1. تنظیم دادخواست واخواهی
اولین قدم، تنظیم دادخواست واخواهی است. این دادخواست باید شامل اطلاعات دقیق، دلایل اعتراض، مستندات و توضیحاتی درباره دلایل عدم حضور در جلسه دادرسی قبلی باشد.
2. مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی
پس از تنظیم دادخواست، باید آن را از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به دادگاه ارسال کرد. این دفاتر وظیفه ثبت و ارسال دادخواست به سیستم قضایی را دارند.
3. پرداخت هزینه دادرسی
برای ثبت واخواهی باید هزینه دادرسی طبق تعرفه قانونی پرداخت شود. میزان این هزینه به نوع دعوا و خواسته بستگی دارد.
4. دریافت وقت رسیدگی مجدد
پس از ثبت واخواهی، دادگاه مجدداً وقت رسیدگی تعیین می‌کند و به طرفین اطلاع داده می‌شود. در این مرحله، واخواه (اعتراض‌کننده) باید در دادگاه حضور یابد و از خود دفاع کند.
مدارک لازم برای ثبت واخواهی رأی غیابی
برای ثبت دادخواست واخواهی، ارائه برخی مدارک ضروری است. این مدارک شامل موارد زیر هستند:
1. تصویر رأی صادره (رأی غیابی)
کپی رأیی که قصد واخواهی آن را دارید باید ضمیمه پرونده شود. این رأی باید به صورت رسمی و خوانا باشد.
2. تصویر شناسنامه و کارت ملی
مدارک شناسایی واخواه برای احراز هویت لازم است.
3. سند و مدارک مرتبط با دعوا
در صورتی که اسنادی برای اثبات دفاعیات خود دارید، مانند قرارداد، رسید، پیامک، پرینت حساب، فاکتور، شهادت‌نامه، یا هر مدرک معتبر دیگر، حتماً ارائه دهید.
4. دلایل موجه عدم حضور در جلسه قبلی
اگر به دلیل خاصی (بیماری، سفر، عدم ابلاغ واقعی و...) نتوانستید در جلسه حاضر شوید، مدارک آن را ضمیمه کنید. مثلاً گواهی پزشکی، بلیت سفر، یا نامه‌های اداری.
5. تکمیل فرم دادخواست واخواهی
فرمی که توسط دفتر خدمات الکترونیک قضایی ارائه می‌شود باید به‌درستی پر شود. در این فرم، مواردی مثل:
مشخصات طرفین دعوا
شماره پرونده قبلی
دلایل اعتراض
خواسته جدید
ثبت می‌شود.
6. وکالت‌نامه (در صورت داشتن وکیل)
اگر با وکیل اقدام می‌کنید، باید وکالت‌نامه رسمی او نیز ضمیمه پرونده باشد.
نکات مهم در واخواهی رأی غیابی
واخواهی فقط مخصوص خوانده است، نه خواهان.
رأی غیابی باید نسبت به بخشی از دعوا یا کل آن صادر شده باشد.
اگر دادگاه پس از رسیدگی مجدد، واخواهی را وارد نداند، رأی قبلی تثبیت می‌شود.
واخواهی باعث توقف اجرای رأی نمی‌شود، مگر در مواردی که دادگاه دستور توقف دهد.
اگر واخواهی خارج از مهلت قانونی انجام شود، رد خواهد شد.
نمونه سناریو از واخواهی
فرض کنید فردی علیه شما شکایتی مطرح کرده و شما به دلیل عدم دریافت ابلاغ، از تاریخ جلسه دادگاه اطلاعی نداشته‌اید. دادگاه در غیابتان رأی صادر کرده و شما محکوم شده‌اید. حالا پس از دریافت رأی، متوجه ماجرا می‌شوید.
در این شرایط، ظرف ۲۰ روز (اگر در ایران هستید) باید دادخواست واخواهی ثبت کنید و دلایل عدم حضورتان را توضیح دهید. دادگاه با بررسی دلایل شما، مجدداً جلسه تشکیل می‌دهد و به شما فرصت دفاع می‌دهد.
جمع‌بندی
واخواهی یکی از راهکارهای مهم در فرآیند دادرسی است که به افراد اجازه می‌دهد در صورت صدور رأی غیابی، امکان دفاع مجدد از خود را داشته باشند. این روند در راستای رعایت حقوق شهروندی و اصل عدالت قضایی طراحی شده است.
برای ثبت واخواهی، آگاهی از مراحل، مهلت قانونی، و مدارک مورد نیاز بسیار اهمیت دارد. بی‌توجهی به این موارد ممکن است باعث از دست رفتن فرصت دفاع و تثبیت رأی غیابی شود.
اگر رأیی علیه شما صادر شده و آن را ناعادلانه می‌دانید، و مطمئن هستید که در روند دادرسی قبلی حضور نداشتید، واخواهی ابزار قانونی شما برای احقاق حق است.
وکلای زبده موسسه عدالت دانان لاهوت همیشه همراه شماست.